Hilafet Risaleleri 4 Cilt - II. MeşrutiyetDevri

Hilafet Risâlelerinin 4. cildi, II. Meşrutiyet devrinin ikinci kısmı olarak 1916-1920 yılları arasında telif edilmiş-basılmış 10 risâleden ve aynı yıllarda yayınlanmış ek metinlerden oluşmaktadır. Bu ciltteki metinlerin en önemli hususiyeti harp yıllarının zor şartlarının içinden gelmiş olmaları ve kaydadeğer bir kısmının Teşkilat-ı Mahsusanın faaliyetleri etrafında vücut bulmasıdır. Osmanlı Devletinin Almanyanın yanında I. Cihan Harbine girmiş olması sadece Almanyanın cihad, ittihad-ı İslâm ve Osmanlı hilafeti meselelerinin ve politikalarının aktif bir unsuru haline gelmesi ile neticelenmemiş, hususen Kuzey Afrikada sömürgeleri ve siyasî hesapları olan Fransa ve İtalyanın daha önceki dönemlerde rastlayamayacağımız ölçüde hilafet meseleleriyle doğrudan ilgilenmelerine ve bu sahada risâleler neşretmelerine de yol açmıştır. Bu vâkıaya paralel olarak, artık Fransızlar ve İtalyanlar da Osmanlı hilafetini savunan Müslüman müelliflerin tenkit ve reddiyelerinin muhatapları arasında yer alacaktır. Bilindiği üzere II. Abdülhamit devrinde tenkit ve reddiyelerin muhatabı nerde ise tamamen İngiltere ve İngiliz politikalarını savunan İngiliz müellifler, onlara destek veren Arap asıllı Müslümanlar ve İttihatçı çevrelerdi. Osmanlı Devletinin Almanyanın yanında harbe katılmasından ileri derecede rahatsız olan İngilterenin desteğinde ve hilafet talebiyle ortaya çıkan Şerif Hüseyin isyanı bu dönemin bir diğer önemli meselesidir. Osmanlı hilafeti lehinde tavır alan müellifler, açık veya örtük olarak bu harekete karşı çıkarken Şerif Hüseyin ve Fas sultanıyla irtibatlı olarak halifenin Kureyş soyundan olması problemini de tartışmaktadır. Batılı müellifler ise Osmanlı hilafetini başlangıcından itibaren gayrımeşru hale getirmek için hem Yavuz Selimin hilafeti devralması hem de Osmanlı sultanlarının Kureyşli olmaması meselesini gündeme getirmektedir. Meşrutiyet idaresinin ve savaş şartlarının, bir taraftan hilafet düşüncesinin, hilafet müessesesinin, daha genel bir ifade ile İslâm siyasî düşüncesinin, idame ve muhafazasına daha bir vurguda bulunulan unsurlarını veya değişen ve farklılaşan yönlerini kuvvetlendirdiği de müşahede edilmektedir. Yabancı müelliflerde ise Osmanlı hilafetinin sözde bir hilafet olduğu fikri giderek kuvvetlenecektir. I. Cihan Harbi ve cihad fetvası sebebiyle, daha önce de örneklerine rastladığımız cihad ve ittihad-ı İslâm risâlelerinin sayısında hem İstanbul hem de diğer Müslüman ülkelerde ve Avrupa başşehirlerinde büyük bir artış müşahede edilmektedir. Bu metinler, ilk cildin Sunuşunda mufassal olarak temas edildiği üzere, hilafet meselesiyle doğrudan veya dolaylı olarak alakalı olsa da meşrutiyet risâleleri gibi müstakil bir tür oldukları için ihmal edilmişlerdir.Son olarak 1919 yılında Pariste basılan ve Yunan delegasyonu tarafından Paris Barış Konferansına katılanlara dağıtılan Aperçu sur lIllegimité du Sultan Turc en tant que Khalife... başlıklı broşürün, elde edilemediği için tercümesinin bu cilde alınamadığına işaret edelim. Büyük bir ihtimalle Şerif Hüseyinin beyannamesinin ardısıra ve muhtevasından anlaşıldığı kadarıyla onunla irtibatlı olarak Arapça ve Türkçe neşredilen önemli bir beyannameyi de bulamadığımız için eklere alma imkânımız olmadı. Orijinal Türkçe başlığı Mekke-i mükerreme ulema-yı fuzelâsı tarafından âlem-i İslâmîye hitab-ı umumi olan iki sayfalık bu müstakil ve uzun beyannamenin telif-neşir tarihi, metni ve imza koyan ulemanın isimleri okunamayan faksimilesi ve vasıfsız, eksik Latin harfli neşri yapılmıştır1. Akademik olarak kullanılmaya elverişli olmayan bu neşre fikir edinmek için bakılabilir. Teşekkür listemiz de bir taraftan büyüyor. Yardım ve katkılarına yeni mazhar olduğumuz Emin Aşıkkutlu, Enes Kabakçı, Ahmet Kanlıdere, Hulusi Kılıç ve Sinan Kuneralp beyefendilere müteşekkirim.Gayret bizden, tevfik Allahtandır, tenkit ve tekmile de sizden olsun.

Hilafet Risâlelerinin 4. cildi, II. Meşrutiyet devrinin ikinci kısmı olarak 1916-1920 yılları arasında telif edilmiş-basılmış 10 risâleden ve aynı yıllarda yayınlanmış ek metinlerden oluşmaktadır. Bu ciltteki metinlerin en önemli hususiyeti harp yıllarının zor şartlarının içinden gelmiş olmaları ve kaydadeğer bir kısmının Teşkilat-ı Mahsusanın faaliyetleri etrafında vücut bulmasıdır. Osmanlı Devletinin Almanyanın yanında I. Cihan Harbine girmiş olması sadece Almanyanın cihad, ittihad-ı İslâm ve Osmanlı hilafeti meselelerinin ve politikalarının aktif bir unsuru haline gelmesi ile neticelenmemiş, hususen Kuzey Afrikada sömürgeleri ve siyasî hesapları olan Fransa ve İtalyanın daha önceki dönemlerde rastlayamayacağımız ölçüde hilafet meseleleriyle doğrudan ilgilenmelerine ve bu sahada risâleler neşretmelerine de yol açmıştır. Bu vâkıaya paralel olarak, artık Fransızlar ve İtalyanlar da Osmanlı hilafetini savunan Müslüman müelliflerin tenkit ve reddiyelerinin muhatapları arasında yer alacaktır. Bilindiği üzere II. Abdülhamit devrinde tenkit ve reddiyelerin muhatabı nerde ise tamamen İngiltere ve İngiliz politikalarını savunan İngiliz müellifler, onlara destek veren Arap asıllı Müslümanlar ve İttihatçı çevrelerdi. Osmanlı Devletinin Almanyanın yanında harbe katılmasından ileri derecede rahatsız olan İngilterenin desteğinde ve hilafet talebiyle ortaya çıkan Şerif Hüseyin isyanı bu dönemin bir diğer önemli meselesidir. Osmanlı hilafeti lehinde tavır alan müellifler, açık veya örtük o... tümünü göster