Derviş ve Ölüm
Meşa Selimoviç
Usta yazar Meşa Selimoviçten otuz değişik dile çevrilmiş, önemli edebiyat ödüllerine layık görülmüş bir başyapıt... Boşnak yazar Selimoviçin1967de yayımlanan Derviş ve Ölüm adlı romanı, bundan sonra yalnızca L&M Yayınları tarafından yayımlanacak. Değişik dönemlerde birçok eleştirmenin inceleme konusu edindiği, ayrıca geçtiğimiz yıllarda bir Türk-İtalyan ortak yapımı ile sinemaya da aktarılan roman otuz değişik dile çevrilmiş ve birçok önemli edebiyat ödülüne layık görülmüştü. Kitap, MEBin açıkladığı 100 Temel Eser listesinde de yer alıyor. Meşa Selimoviç, Derviş ve Ölümde mutlak dinî doğrular üzerine kurulu dünyasında yaşayan Ahmed Nureddinin, erkek kardeşinin suçsuz yere tutuklanıp idam edilmesinden sonra düştüğü derin karmaşayı resmederken insanın ruh dünyasındaki çelişkileri, gelgitleri incelikle işler. Ölüm, yaşam, aidiyet, iktidar, iktidarın gereklilikleri ve değişmez değerlerin hayat pratiğine yansıması etrafında dolaşırken insanlık durumlarını merkeze alan muhteşem bir eser ortaya koyar. Yugoslavyada edebiyat dersleri programında yer alan Derviş ve Ölümdeki izlekler, romana evrensel bir boyut kazandırır. Tarihsel dönemlere veya koşullara bağlı özel durumlardan çok, insan doğasının yapısı, zaafları ve ihtirasları etrafında dönen roman müthiş bir içe bakış örneğidir. II. Dünya Savaşı esnasında amansız çatışmaların cereyan ettiği Bosnada savaşa bizzat katılan ve savaşın insan ruhunda açtığı yaraları ömür boyu içinde taşıyan birisidir Selimoviç. Gerçek hayatta 1944 yılı sonlarında, Partizan ve aynı zamanda Tuzla Askerî Bölge Komutanlığında subay olan ağabeyi Şevki Selimoviçin, III. Kolordu Askerî Mahkemesi kararıyla kurşuna dizilmesi ve bu olayın Meşa Selimoviçin ruhunda açtığı yara, devrim ve iktidar ile devrimin evlatları arasındaki ilişkileri yeniden okuması, Derviş ve Ölümün yazılmasının arkasındaki önemli bir motiftir. Nitekim romanda da, erkek kardeşinin suçsuz yere idam edilmesi Şeyh Ahmed Nureddinin hayatında esaslı bir kırılma yaratır. O zamana kadar iktidar ile bir sorunu olmayan Nureddin, bu olaydan sonra gizli bir öfkeye kapılır ve isyan eder. Çıkan isyan sonucu öldürülen Kadının yerine artık Nureddin geçmiştir; artık iktidar sahibi, kendisidir. Ancak iktidarın öyle bir yapısı vardır ki sahibini, en yakın dostu ile iktidar arasında bir seçim yapmak zorunda bırakacaktır. Ve bu seçimin sonuçlarına katlanmak...
Usta yazar Meşa Selimoviçten otuz değişik dile çevrilmiş, önemli edebiyat ödüllerine layık görülmüş bir başyapıt... Boşnak yazar Selimoviçin1967de yayımlanan Derviş ve Ölüm adlı romanı, bundan sonra yalnızca L&M Yayınları tarafından yayımlanacak. Değişik dönemlerde birçok eleştirmenin inceleme konusu edindiği, ayrıca geçtiğimiz yıllarda bir Türk-İtalyan ortak yapımı ile sinemaya da aktarılan roman otuz değişik dile çevrilmiş ve birçok önemli edebiyat ödülüne layık görülmüştü. Kitap, MEBin açıkladığı 100 Temel Eser listesinde de yer alıyor. Meşa Selimoviç, Derviş ve Ölümde mutlak dinî doğrular üzerine kurulu dünyasında yaşayan Ahmed Nureddinin, erkek kardeşinin suçsuz yere tutuklanıp idam edilmesinden sonra düştüğü derin karmaşayı resmederken insanın ruh dünyasındaki çelişkileri, gelgitleri incelikle işler. Ölüm, yaşam, aidiyet, iktidar, iktidarın gereklilikleri ve değişmez değerlerin hayat pratiğine yansıması etrafında dolaşırken insanlık durumlarını merkeze alan muhteşem bir eser ortaya koyar. Yugoslavyada edebiyat dersleri programında yer alan Derviş ve Ölümdeki izlekler, romana evrensel bir boyut kazandırır. Tarihsel dönemlere veya koşullara bağlı özel durumlardan çok, insan doğasının yapısı, zaafları ve ihtirasları etrafında dönen roman müthiş bir içe bakış örneğidir. II. Dünya Savaşı esnasında amansız çatışmaların cereyan ettiği Bosnada savaşa bizzat katılan ve savaşın insan ruhunda açtığı yaraları ömür boyu içinde taşıyan birisidir Selimoviç. Gerçek hayatta 1944 yıl... tümünü göster
Değerlendirmeler
Meşa (Mehmet) Selimoviç 1942 yılında faşist Hırvat güçler tarafından kurşuna dizilen ağabeyinin ölümü, kendisi üzerinde büyük bir etki bırakmış ve bu romanı yazmış. Kitabın adına bakarak daha baştan yanlış bir algılama içine girebiliriz. Çünkü bu kitaptaki derviş bildiğimiz dervişlerden çok farklı. Adı derviş olan fakat güncel hayat içinde tümüyle ihtiras, kin ve intikam duygusu hala üzerinde etkili olan bir derviş. Ayrıca yazarın mevlevilik konusunda nekadar bilgili olduğundan şüpheliyim. Romanın baş karekteri mevlevi şeyhi Ahmed Nuruddin'in ölümü yaklaşanları teselli etmek için çağrıldığında yaptığı teselli konuşmalarındaki ölüm anlayışı, ölüme Şeb-i Aruz, kavuşma gecesi diyen Hz. Mevlana'nınkinden çok farklı.
Eğer dervişlik, tasavvuf, mevlevilik konusunda bir roman okumak istiyorsanız beklentinizi karşılayacak bir eser değil.
Kitaptan hoşuma giden bir kesit:
Öldüğüm gün taşınırken tabutum acı duyacağını sanma bu dünyanın ardından...
Ağlayarak yazık oldu diye konuşma.
Yok oluyorlar mı batınca güneş ve ay?
Ölüm sandığın şey, aslında doğuştur.
Zindan gibi görünür mezar, oysa ruh özgürlüğe kavuşur
Hangi tohum büyümez ekilince toprağa?
İnsan tohumundan şüphen mi var yoksa?
Şiir gibi bir Roman.
Bana göre son yüzyılın en kaliteli romanlarından biridir.
Selimoviç’in 1962′de yazmaya başlayıp 1966′da tamamladığı eser, Türkçede ilk olarak 1973 yılında yayımlanmıştır. Meşa Selimoviç‘in eserinin başına koyduğu açıklamaya göre, 1942 yılında faşist Hırvat güçler tarafından kurşuna dizilen ağabeyinin ölümü, kendisi üzerinde büyük bir etki uyandırmıştır. Daha o dönemden itibaren bu trajediyi yazmak istemiştir.
Ancak kişisel olduğu kadar evrensel boyutu da olan böyle bir konuya, olayın sıcaklığı geçmeden duygusal yaklaşabileceğini ve yeterli ifade kudretine sahip olmadığını düşünerek planını devamlı ertelemiştir. Ancak 1962′de bu konuda yazabileceğine inanmış ve Derviş ve Ölüm‘ü yazmaya başlamıştır. 1962′de artık bu konudaki romanını yazabileceğine inanan yazar, eseri üzerinde çalışmaya başlamış ve dört yılda bitirmiştir.
.''öldüğüm gün taşınırken tabutum acı duyacağını sanma bu dünyanın ardından...
ağlayarak yazık oldu diye konuşma.
yok oluyorlar mı batınca güneş ve ay?
ölüm sandığın şey, aslında doğuştur.
zindan gibi görünür mezar, oysa ruh özgürlüğe kavuşur
hangi tohum büyümez ekilince toprağa?
insan tohumundan şüphen mi var yoksa?''
Bosnada inançlarına koru körüne bağlı bir dervişin değişim öyküsü muhteşem bir eser. okunulması gereken ilk 100 itap arasına girer bence.
İnsanoğlunun acı ve pişmanlıklarını melankolik bir tavırla ete kemiğe büründüren harika bir kitap. Düz yazıyla yazılmış bir ağıt. Yazarın üslubunu insan psikolojisini anlatım şekli açısından Dostoyevski' ye yakın buluyorum. Kitabın giriş kısımları biraz sıkıcı gelebilir ama ilerledikçe ayırdığınız vaktin karşılığını fazlasıyla verecektir.
cidden çok harika bir kitaptır. Dostoyevski tadındadır hatta belki dahada güzeldir.
kitabın ilk yarısına kadar ne okuduğumu anlamadan okuyup ilerleyen sayfalara bakıyordum. ne okuduğumu anlamama rağmen kitabın sayfalarının akması ise daha ilginç bişeydi... kitabı yarılayınca şeyh nurettinin dünyasına girdiğimi farkettim. otururken yemek yerken, yolda giderken farkında değildim ama şeyh nurettinin ruhunu taşıyor gibiydim.
molla yusuf, hasan, sinaneddin, ali hoca, zindan bekçisi cemal... karakterlerin her biri peşim sıra takipte.... sanırım eğlencelik bir kitap bulup okumam gerek yoksa bu ruh hali, bu melankoli beni dünyadan edecek....
**vakıa suresi ve cemal sanırım unutulmaz zihnimde
** hasan ... o dağınık serkeş, yurt tutmaz, bazan bir eşkiyayı andıran bazan yufka yürekli candan dostu andıran karakter onu unutursam kitabı unutmuş sayarım kendimi :)
Baskı Bilgileri
Diğer baskılar
Benzer Kitaplar
Şu An Okuyanlar
Okumuşlar
Okumak İsteyenler
