Leylim Leylim (Ahmed Arif'ten Leylâ Erbil'e Mektuplar)

Ahmed Arif’i Leylim Leylim Leyla Erbil’e mektuplar kitabıyla anmış olacağım ama kitaba geçmeden önce Ahmed Arif’in bendeki yerini anlatmam gerek. İçinde yaşadığım coğrafi bölge ve yetişme koşullarım her daim batıyı örnek almamda önemli rol oynamıştır. Sanatın, edebiyatın, müziğin, şiirin modernleşme çabasında batıda asil ve güzel durduğunu, doğunun ise buna ket vurduğunu düşündüğümden olsa gerek; gerek türkülerimize gerekse köy enstitüsü ya da Anadolu yazarlarına ve şairlerine uzak ve ön yargılı durmuşumdur. Sadece ülkemizde değil dünya edebiyatına bakış açımda böyleydi. Okumada hep batıdan gittim çok değil bir iki seneye kadar yettiğini düşündüm. Düşünemediğim şey kök ilişkisiydi. Bugün hala anlamamakta ve kabullenmemekte direttiğimiz doğu ve batı birleşmedikçe bütün olmayacağımız, eksik kalacağımız aslında toprak olgusunu bizi ileriye götürecek hafızanın temelinin Anadolu olduğunu okumalarımla beraber açılan algımdan öğrendim. Evet eksiktim. Yapmaya çalıştığım şey ön yargılarım yüzünden amacını aşıyordu. Nitelikli okumak bunun için önemli, bir yerden sonra amacın ne olduğunu anladım. Doğu yanım hala eksik olmasına rağmen o dönem bir dostum sayesinde eksik olan yanımı türkülerle ve şiirlerle tamamlamaya çalıştım. Ahmed Arif’i o zaman tanıdım. Şiirlerini kendi sesinden güzel okumayı başaran usta şairlerden biri…
Ahmed Arif’in Nazım Hikmet, Cemal Süreya, Orhan Veli ve Cahit Külebi başta olmak üzere birçok şaire hayran olduğu, onlardan beslendiği bilinir. Kendisi, şiirlerinin lisedeyken bir dergide Neyzen Tevfik’le aynı yerde ve değerde yayımlandığını, “maviye maviye çalar gözlerin yangın mavisine…” de olduğu gibi şiirlerini eksik kaldığı, tamamlanmadığı gerekçesiyle yirmi yıla yakın beklettiğini anlatıyor. Tarihe Muğlalı katliamı olarak geçen ve olaya istinaden yazdığı otuz üç kurşun ya da Adiloş bebe gibi yaşanmışlıkları, acılarla bezenmiş sarmalanmış ve birçok müzisyen tarafından bestelenip söylenmiş şiirleri olduğunu da biz biliyoruz. Şu an günümüzde halen düşünce suçu nedeniyle tutuklanan aydın-yazar-şair tayfasında o da nasibini alanlardan. Gençliğinin en güzel zamanları hapiste geçti ve çıktıktan sonrada kimsenin iş vermemesi nedeniyle de açlıkla sınandığı zamanlar geçirdi. Okumaya doyamadığı yazarlar Dostoyevski, Tolstoy, Emile Zola.. En sevdiği kitap ise Andre Malraux’un İnsanlığın hali. Müzik zevki ise ilginç Beethoven’ın 9. senfonisi ve Schubert’in dünyayı dolaşan şarkısı. Bunların yanında halk müziği ve Ruhi Su’ya olan hayranlığı da cabası.. Yılmaz Güney’i hapishanede ziyaret edecek kadar sever, Yılmaz Güney’de Ahmed Arif’i “Arkadaş” filminde şiirini okuyacak kadar benimser. Son elli yılın kitabını yazdı diyenlere de “Nazım Hikmet’in memleketinde böyle laflar edilir mi?” diyecek kadarda mütevazi.,
Kitaba gelecek olursak; malumunuz Ahmed Arif’in delice tutkun olduğu Leyla Erbil’e gönderdiği 1954-1959 dönemi ve en sonda 1977 yılı mektuplarını içeriyor. Mektuplardan Ahmed Arif’in sürgün günlerini, ülkenin içinde bulunduğu siyasi politikayı, içsel dünyasını en çok da aşkına onurun gururun hak getirdiği bitmek tükenmek bilmeyen saplantılı aşkına şahit oluyoruz. Yazarlığına şairliğine söyleyecek sözüm yok ama aşık Ahmed Arif ne çok yordu beni. Bu ne tutarsızlık bu ne zavallılık…Dün aşkından ölüyorum dediğin kadına bugün başkasıyla evlendiği için etrafında kıyısında köşesinde bulunmak adına kardeşim demeler, düğün hediyesi olarak “kaburgamın altın parçası ruhum mısra çekiyorum haberin olsun” sözlerini içeren suskun şiirini göndermeler falan…Annesinin kendisine kız bakmasına müsaade etmesi onlardan biriyle evlenmesi çocuk yapması vs. neresinden bakarsan bak ahmakça..Tüm bunlar yaşanırken kitapta şöyle bir bölüm var;
Sevgide “vermek” vardır Leyla. Vermek. Ve bunu anlamak… Yoksa senin sorduğun gibi ne yalnızlık, ne merhamet, ne iki acısının itisi… Herhangi bir kadından şu veya bu yolla alabileceğim şeyler için senin ne merhametini ne de nefretini tahrik etmek eşekliğine yahut zavallılığına düşmem. Bana karşı alakan yalnız dostça bile olsa bu bir merhametten doğmasın. En nihayet iki arkadaş olalım ama bana acımanı istemiyorum” diye yazmış fakat durum içler acısı acınası… Mektuplar sevgilim-dostum-kardeşim çıkmazında ruhumu kanırttı. Belki de aşk böyle bir şeydi onur, gurur dinlemezdi, çekip gitmesine izin vermezdi, zaten tutarlı olmaya hiç gelmezdi. Belki de aşk Ümit Besen gibi “nikahına beni çağır sevgilim” diyebilmekti. Eğer bunun adı aşksa, bana rağmen sevdiğim adamın başka kadınlara dokunduğunu düşüneceğim ve bunu da kabulleneceğim kadar aşık olmadım diyebilirim. O yüzden Ahmed Arif’i dolayısıyla mektupları anlayamıyorum. Esasen bu mektuplardan oluşan kitapları okuma işini Kafka’nın Milena’ya mektuplarında bırakmalıydım. O zamanda belirtmiştim başkasının aşkını ya da rutinini okumak ona değer verenler için önemlidir. Değer verdim okudum lakin kafamdaki Ahmed Arif duruşu değişti. Buna mektupların karşılıklı yazışmalar halinde olmayışı da etken olabilir. Leyla Erbil’in mektupları yok mesela. Belki Ahmed Arif’i böyle tutarsız davranmaya iten Leyla Erbil’di. Dost tavrından taviz vermeyen bir kadın olarak lanse edilmiş olsa da ben olayın iç yüzünün bu kadar masum olduğunu düşünmüyorum. Böylesi mektuplara dost gözüyle bakan bir kadın tepki göstermeli kesip atmalıydı ya da aşkına karşılık vermeliydi diye düşünüyorum. O ikisini de yapmamış çünkü Leyla Erbil’i yazmaya yüreklendiren ve dergilerde yazılarının yayınlanması için mücadele eden Ahmed Arif’ti. Zaten Ahmed Arfi’in beş mektubuna karşılık bir zahmet bir mektupla geri dönüş yapmasını ateşi sürekli körüklemesini sönmesine izin vermemesini çıkar ilişkisine bağlıyorum ve kendisini Ahmet Arif’in deyimiyle zalim Leyla olarak tanımlıyorum. Ya her şey bir yana muhafazakar ilerici, sadece batıya ve onun dayattığı yaşam tarzına göre fikirlerini şekillendirip yazılarında toplum için kaygılanıyormuş gibi görünürken esasen bireysel kaygılar taşıyan Leyla Erbil’in, Ahmed Arif gibi Anadolu aşığı ve köyü kente tercih eden, sosyalist, yaşam kaygısı değil varoluş kaygısı taşıyan birey değil toplum için düşünen biriyle aşk dışında bir araya gelmesi mümkün değildi. Aşk yoktuysa ikisini bir arada tutan neden neydi öyleyse? Sonuç olarak mektupların bize yansıtıldığı şekli değil, kaleme alındığı anın gerçekliği ve iki kişi arasında yaşanan şeyin gizemi çıkıyor ortaya. On yıl kadar önce tanıdığım birisi “iki kişi arasında ne yaşandığını yalnızca o iki kişi bilebilir” demişti. Gerçekten de öyleydi.
Kitabın dili ve üslubu doğal olarak Ahmed Arif’in üslubu. Biraz hatta fazlasıyla ağzı bozuk bir anlatım. Sevmedim. Can Yücel’de de bu ağzı bozukluk vardır fakat yakıştırıyorum ben Can babaya. Çünkü otobüs duraklarında, düğünlerde patlayan bombaları, beş yaşında tecavüzden ölen çocukları, kadın cinayetlerini dahası toplumsal olayları onunda deyimiyle bu kadar orospu çocuğunu küfürsüz nasıl anlatabilirsin! Orası kabul. Ya Ahmed Arif.. Belki de aşk mektuplarında küfür içeren kelimeler romantizmin doğasına ters geliyor ondan sevmedim. Yani mektubun bir yerinde “ben cehennem çarklarından kurtuldum üşüyorum kapama gözlerini” diyeceksin diğer yerinde “seni bana getirmeyen Ahmed Arif’in geçmişini ….” diyeceksin. Belki benim küfür ve argo anlayışıma ters bilemiyorum. Ama genel olarak Ahmed Arif’i şiirlerinde saatlerce anlatamayacağınız bir duyguyu tek kelime ile ifade edebilmeyi başaran, dizelerindeki sadelikle içtenliği bir arada yansıtarak kendisine hayran bıraktıran şair olarak tanımlarım. Bu topraklardan bir Ahmed Arif geçti. Kendisinin de deyimiyle “bir daha hiç bir ana doğurmaz seni. Bir daha hiçbir cihan bulamaz seni”… Sessiz bir gecede gökyüzüne bakarken Le Trio Joubran- Masar fon müziğinde kendi sesinden “hani kurşun sıksan geçmez geceden” şiirini dinlemenizi tavsiye ederim. Kendinizi birden “acı geçiyor, acı geçiyor elbette de acı çekmiş olmak geçmiyor” diye tekrarlarken buluyorsunuz.
Kitaptan Altını Çizdiklerim:
-Şunu da bir iyi belle: Benim için çok mühim olan, sana aşık olmak veya aşık olmadığımı bağırıp yırtınmak değildir. Aslonan, seni kırmamak, üzmemek, kaybetmemektir. Anladın mı canım?
-Benim her şiirimde varsın ve olacaksın. Ama dünyanın en dehşet şiiri bile “sen” olamaz. Bunu yaşamak gerek. En asıl gerçek bu işte.
-Nereye, ne yana dönsem karşımda mutluluğun o harikulade baş dönmesini bulurum.
-Öpüyorum ama doyamıyorum. Mutluluk ya da cehennem bu galiba. Sana doymak, korkunç ahmaklık olur. Hadi gel …