Duygu Yolculuğu

Geçen yüzyılda Dostoyevski, Rus edebiyat geleneğinin içindeki yazarlık çizgisini vurgulamak amacıyla Hepimiz Gogolun paltosundan çıktık! demişti. Bizler de yirminci yüzyılda onun bu nükteli deyişine benzer bir analoji kurmaya kalkışarak şöyle diyebiliriz belki; Bütün modern edebiyat Laurence Sterneün cübbesinden çıkmıştır! Evet, deyim yerindeyse bütün modern edebiyat bu cübbeden çıkmıştır. Çünkü Papaz Laurence Sterne 1759da birinci cildi yayımlanan ilk eseri Tristram Shandynin Yaşamı ve Görüşleri ile edebiyat dünyasında son derece yenilikçi bir çığır açmış olan öncü bir yazardır. Yenilikçiliğinin temelinde, geleneksel öyküleme anlayışını ve olay örgüsünü bir yana iterek yazıya, tıpkı yaşamda olduğu gibi, doğal bir esneklik ve canlılık getirmeye çalışması yatar. Bu yanıyla o, yurttaşı İrlandalı Joyce ve Beckett gibi yazarların ağababası sayılabilir. Bilinç akışı tekniğinin savunucularından Virginia Woolfun da kendi yazarlığında Sterneden bunca esinlenmesi nedensiz değildir. Filozof John Lockeun fikirlerin çağrışımı kuramından etkilenen Sterne, daha 18. yüzyılın ortalarında, insan zihninin doğal işleyişine kağıt üzerinde uygun düşecek bir yazı ritmi yaratmaya çalışmıştır. Nitekim, kendi yaşam yolculuğunun sona erdiği 1768de yılında yayımlanan Duygu Yolculuğunun açılış cümlesi bu yenilikçi anlayışın somut bir örneğidir: Fransada dedim, bu işlerin daha bir kolayını biliyorlar.Yani roman, sıradan bir konuşma üslubuyla açılır. Lavrence Sterneün Duygu Yolculuğunu yazarken güttüğü kaygı, Fransa ve İtalyada yaşadıklarını, geleneksel gezi kitaplarındaki gibi öykülemek, oralarda tanık olduğu farklı davranış kalıplarını geleneksel biçimde betimlemek değildir. Onun bakış açısı özellikle ve öncelikle özneldir. Onun kaygısı kendi duygularını dışarı vurmaktır. O yalnızca kendi heyecan ve tutkularının peşine takılır, yaşadığı şeylere her an hareket halinde olan bir zihnin gözüyle bakar yazarken bakış açısı her an değişir, konudan sapmaya eğilimli, hınzır ve eğlendirici üslubu daldan dala konan bir kelebek gibidir. İşte bu yüzden, Virginia Woolfun da vurguladığı üzere, yolda rastladığı ölmüş bir eşek onu devasa bir katedralden daha çok ilgilendirir. Eğer insan yaşamını bir yolculuk metaforuyla dile getirmek mümkünse, bu yolculuğa, günümüzün paket tur yolcuları gibi önceden ölçülüp biçilmiş hazlara değil, tıpkı Sterneün anlatmaya çalıştığı gibi, özel ve öznel duygularla çıkmayı bilenler için bir kitap Duygu Yolculuğu...

Geçen yüzyılda Dostoyevski, Rus edebiyat geleneğinin içindeki yazarlık çizgisini vurgulamak amacıyla Hepimiz Gogolun paltosundan çıktık! demişti. Bizler de yirminci yüzyılda onun bu nükteli deyişine benzer bir analoji kurmaya kalkışarak şöyle diyebiliriz belki; Bütün modern edebiyat Laurence Sterneün cübbesinden çıkmıştır! Evet, deyim yerindeyse bütün modern edebiyat bu cübbeden çıkmıştır. Çünkü Papaz Laurence Sterne 1759da birinci cildi yayımlanan ilk eseri Tristram Shandynin Yaşamı ve Görüşleri ile edebiyat dünyasında son derece yenilikçi bir çığır açmış olan öncü bir yazardır. Yenilikçiliğinin temelinde, geleneksel öyküleme anlayışını ve olay örgüsünü bir yana iterek yazıya, tıpkı yaşamda olduğu gibi, doğal bir esneklik ve canlılık getirmeye çalışması yatar. Bu yanıyla o, yurttaşı İrlandalı Joyce ve Beckett gibi yazarların ağababası sayılabilir. Bilinç akışı tekniğinin savunucularından Virginia Woolfun da kendi yazarlığında Sterneden bunca esinlenmesi nedensiz değildir. Filozof John Lockeun fikirlerin çağrışımı kuramından etkilenen Sterne, daha 18. yüzyılın ortalarında, insan zihninin doğal işleyişine kağıt üzerinde uygun düşecek bir yazı ritmi yaratmaya çalışmıştır. Nitekim, kendi yaşam yolculuğunun sona erdiği 1768de yılında yayımlanan Duygu Yolculuğunun açılış cümlesi bu yenilikçi anlayışın somut bir örneğidir: Fransada dedim, bu işlerin daha bir kolayını biliyorlar.Yani roman, sıradan bir konuşma üslubuyla açılır. Lavrence Sterneün Duygu Yolculuğunu yazarken güttüğü ka... tümünü göster