Ateş ve Güneş

Romancı ve felsefeci Iris Murdochun, Romanesk Konferanslarına dayanarak kaleme aldığı bir çalışma olan Ateş ve Güneş: Platon Sanatçıları Niçin Dışladı?, antikçağın en önemli filozoflarından Platonun genel olarak sanata karşı takınmış olduğu kuşkucu tavrın düşünsel temellerini irdelemektedir. Iris Murdoch, bir yandan, sanat ve sanatçılık kavramlarının ünlü filozofun çeşitli metinlerinde ortaya çıkış biçimlerini incelerken, bir yandan da, gerçek kavramı ile bir çeşit sofistlik olarak gördüğü sanat olgusu arasındaki karmaşık ilişkiyi, sanatçıların gerçeği çarpıtan kişiler oldukları yolundaki savın geçerlilik düzlemlerini sıkı bir eleştirel süzgeçten geçirir.Murdocha göre, Platonun sanata karşı çıkışının temelinde, dinsel öğe ön plandadır. Platona göre, sanat tehlikelidir, çünkü sanat esas olarak tinsel olanı taklit eder ve kılığını inceden inceye değiştirip önemsizleştirir. Sanatçılar dinsel imgelerle sorumsuzca oynarlar. Hatta Platona bakılırsa, sanatın oyunbazlığında uğursuzca bir yan vardır, kötülüğün çekemezlik dolu ve eğlenceli bir kabullenilişidir sanat. Gerçek logos, en yüksek hakikat karşısında sessiz kalır; ama sanat objesi kendi gevezeliğini sever, hakikati değil, kendini sever ve öncesiz-sonrasız olmayı arzular.Iris Murdoch, Platonun sanat karşısındaki olumsuz tavrının filozofun düşün yaşamının son dönemlerinde yumuşadığını, sözgelimi son yapıtı olan Yasalarda, sanatın sansürün sınırları içinde, ilgiyle, hatta bir çeşit saygıyla karşılandığını vurgulamaktadır. Öte yandan Murdoch, gerçek-sanat ilişkisini daha çağdaş bir ahlâksal bağlamda ele alıp Platonu bu görüşler çerçevesinde okumanın, iyi sanatın nasıl doğru sözlü olabileceğini anlamamıza yardım edeceğini de belirtmektedir. Çünkü sanat, özellikle de edebiyat, hepimizin buluşabileceği ve güneşin altında her şeyin incelenip gözden geçirilebileceği bir düşünme salonudur. Şöyle demektedir Murdoch: Bizler sanatı Platonun suçlamalarına karşı savunmayı isteyebilsek de, en yüksek ilgi konusu bağlamında, bu suçlamalardan bazılarının dikkate alınmaya değer olduğunu da kabul edebiliriz.

Romancı ve felsefeci Iris Murdochun, Romanesk Konferanslarına dayanarak kaleme aldığı bir çalışma olan Ateş ve Güneş: Platon Sanatçıları Niçin Dışladı?, antikçağın en önemli filozoflarından Platonun genel olarak sanata karşı takınmış olduğu kuşkucu tavrın düşünsel temellerini irdelemektedir. Iris Murdoch, bir yandan, sanat ve sanatçılık kavramlarının ünlü filozofun çeşitli metinlerinde ortaya çıkış biçimlerini incelerken, bir yandan da, gerçek kavramı ile bir çeşit sofistlik olarak gördüğü sanat olgusu arasındaki karmaşık ilişkiyi, sanatçıların gerçeği çarpıtan kişiler oldukları yolundaki savın geçerlilik düzlemlerini sıkı bir eleştirel süzgeçten geçirir.Murdocha göre, Platonun sanata karşı çıkışının temelinde, dinsel öğe ön plandadır. Platona göre, sanat tehlikelidir, çünkü sanat esas olarak tinsel olanı taklit eder ve kılığını inceden inceye değiştirip önemsizleştirir. Sanatçılar dinsel imgelerle sorumsuzca oynarlar. Hatta Platona bakılırsa, sanatın oyunbazlığında uğursuzca bir yan vardır, kötülüğün çekemezlik dolu ve eğlenceli bir kabullenilişidir sanat. Gerçek logos, en yüksek hakikat karşısında sessiz kalır; ama sanat objesi kendi gevezeliğini sever, hakikati değil, kendini sever ve öncesiz-sonrasız olmayı arzular.Iris Murdoch, Platonun sanat karşısındaki olumsuz tavrının filozofun düşün yaşamının son dönemlerinde yumuşadığını, sözgelimi son yapıtı olan Yasalarda, sanatın sansürün sınırları içinde, ilgiyle, hatta bir çeşit saygıyla karşılandığını vurgulamaktadır. Öte yan... tümünü göster