Karar Anı

İlk yarısı 3-0, ikinci yarısı 3-3 bitmiş, uzatmalarda önce 5-3 daha sonra son bir kaç dakikada atılan iki golle 5-5 tamamlanmış, penaltı atışlarının ilk beşinde eşitliğin değişmediği, sonraki penaltılarda nihayet kalecilerin kullandığı penaltı atışlarından birinin kaçmasıyla tur atlayanın belirlendiği bir final maçı düşünün.

Varsayalım ki, bu final maçını izledikten sonra tribünleri terk eden seyircilerin beyinlerini inceliyor ve bu incelemeniz sonucunda da bazı genel davranış kuralları türetmeye çalışıyorsunuz. Acaba türettiğiniz kurallar bütün zamanlar ve bütün coğrafyalar için geçerli olabilir mi?

Bir kitap eleştirisi için fazla mı acımasız bir giriş oldu?

Eğer bir kitabı normal okuma süreleriniz içinde bitiremiyorsanız ya okuma tekniklerinizle ilgili bir sorun vardır, ya da kitapta.

Bu kitabı dört ay önce okumaya başladım. Önceleri çok iyi gidiyordu. Beynin yapısı, nöroloji, davranışçı finans, ... Sonra kitap gitgide sıkıcı bir hal almaya başladı. Okuduğum her yeni bölümde kitaba verdiğim not daha da düştü. Benim okuma tekniğimle ilgili sorunlar olabileceğini peşinen kabul ediyorum. Peki ya kitapla ilgili sorunlar?

1) Toplam 23 bölümden oluşan kitabın ilk 8-10 bölümünü geçtikten sonra kendinizi sürekli bir tekrarın içinde buluyorsunuz.

2) Kitapta ileri sürülen fikirlere dayanak olarak verilen deneylerde söz konusu olan parasal miktarlar 5-10 dolar düzeyinde; deneylerden çıkan sonuçları teorize etmek ve fikri kuvvetlendirmek için örnek seçilen gerçek yatırım çevrelerinde yer alan insanların kazançları ise milyon dolarlar düzeyinde.

3) En basit mantık yürütmelerle çıkartılabilecek sonuçlara ulaşmak için sayfalarca okumak zorunda kalıyorsunuz. Örneğin: Sabah seansında zarar eden floor trader'lar, öğleden sonra daha riskli işlemler yapıyorlar. Güzel ... Bir kaç sayfa sonra: Sabah seansında iyi kazanç elde eden floor trader'lar da daha riskli işlem yapıyorlar. Bilin bakalım niye; sayfalarca gerekçelendirmeler, kocaman kocaman yargılar ve nihayet filanca ünlü yatırım gurusundan yatırım tavsiyeleri: 'Zarar etmekten korkamazsınız. Bu işte başarılı olan insanlar, para kaybetmeyi göze alan kişilerdir.' Nasıl? Beğendiniz mi?

4) Sürekli tekrarlar halinde sizi servet yapmaya götürecek yatırım tavsiyeleri. (Bu bölümlerde beynin MR görüntüleri yok; sadece sonucu, 'bakın filanca nasıl büyük servet yapmış'a gelen örnekler var.

5) Bir 'uzman' gözünden paranızı finans piyasalarında sınamıyorsanız hastalıklı bir insan olabileceğinize dair bilimsel (!) çıkarsamalar. İlginç bir şekilde paranızı finans piyasalarında sınarken ölçüyü kaçırıyorsanız da hastalıklı olduğunuza dair fikirler. Ölçü nedir? Oldukça öznel bazı değerlendirme kriterleri, ama nesnel bir cevap yok.

6) Birbiriyle çelişen pek çok fikir: Kazancın üzerinde oturup mülti-milyoner olmuş cahil bir köylüyü mü örnek almalısınız, yoksa kazancın üzerinde oturup parasının %90'ını kaybetmiş bir Cisco çalışanı, eğitimli Amerikalı'yı mı? Ana fikir: Kazancınızı doğru zamanda realize edin. (Doğru zaman ne? Cevap: Filan yatırım gurusu diyor ki ....)

Tabi bütün bu söz kalabalığı içinde gözden kaçırılmaması gereken bir ipucu var: Kitabın yazıldığı tarih... Orijinal Birinci Baskı 9 Temmuz 2007'de yayınlandığına göre, kitabın yazıldığı tarih 2006'nın son ayları ile 2007'nin başı olsa gerek. Yani, eşik-altı mortgage piyasası çöküşünün, Lehman'ın batışının, 2008 krizinin hemen öncesi...

İşte tam da bu nedenle, Karar Anı kitabının, normal süresi 3-3, uzatması 5-5 bitmiş, penaltı atışlarında iş kalecilerin atışına kalmış bir maçın hemen ardından yapılmış bir 'davranışçı finans' gözlemi ve bu gözlemlere bakarak çıkartılmış kocaman kocaman sonuçlar olduğunu söylersek kitaba hiç de haksızlık etmiş olmayız. (On yıllar sürmüş bir boğa piyasasının zirvesine yetiştirilmiş ticari bir ürün.)

Ama haksızlık etmememiz gereken bir insan var: O da kitabın çevirmeni Canan Feyyat. Çok düzgün bir Türkçe'yle bu son derece sıkıcı ve okuması güç kitabı en azından 4 ay boyunca 'boğuşulabilir' hale getiren Feyyat'ı tebrik etmek gerekiyor.

Özetle ... İyi bir çeviri, ufak-tefek hatalara rağmen iyi bir baskı, ilk 5-6 bölümünden sonra sıkıcı, sıradan, demode bir 'yatırım' kitabı.