Türk İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme

Eseri okuyanların pratik olarak her hangi bir kitabeyi veya tarih manzumesini okuyup tarihini kulaylıkla bulabilmelerine yardımcı olmasıdır. Kaynak olarak ise; bilhassa şimdiye kadar düşürülen tarihler hakkında bir "külliyat" olmasıdır.

Türk-İslam kültür ve medeniyetinde müstesna bir yeri olan ebced hesabı ve tarih düşürme konusu, kültürümüzü araştıran herkesin yakın ilgisini çekmektedir. Zira, atalarımızdan bize intikal eden cami, medrese, kütüphane, çeşme, hastane, kışla, şadırvan, köprü ve mezar taşları gibi bütün kültür ve sanat abidelerinin kitabelerinde ebced hesabıyla tarihlere rastlamaktayız. Hatta yazma ve basma olarak bize intikal eden Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bütün ilmî ve edebî eserlerin tamamına yakın kısmında bu hesapla düşürülmüş tarihler oldukça fazladır. Kültürümüzün bir parçasını teşkil eden bu hususun ciddi bir şekilde ele alınıp etraflı bir şekilde incelenerek gün yüzüne çıkartılması gerekmektedir. Prof. Dr. İsmail Yakıt'ın uzun yıllar süren araştırmaları neticesinde kaleme aldığı Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme başlıklı çalışması artık bu alanın en önemli eserlerinin başında geliyor. Yeniden gözden geçirilen ve ilavelerle zenginleştirilen kitap dört ana bölümden oluşuyor.

İlk bölümde “Ebced nedir?” konusu ele alınarak, menşeine dair bulunabilen bilgi ve rivayetlerin yanısıra, rakam-harf ilişkileri ve diğer alfabelerdeki ebced konuları incelenmiştir.

İkinci bölümde, “Ebced Hesabı”nın ne olduğu ortaya konularak, çeşitleri, kullanıldığı yerler ve özellikle tarih düşürmede kullanılması hakkında geniş bilgilerin yanısıra, Arapça ve Farsça düşürülen tarihlerle, âyet ve hadislerden düşürülen tarihler incelenmiştir.

Üçüncü bölümde ise, başlangıcından günümüze kadar düşürülen tarihlerden her yıla ait en az bir örnek gösterilmiştir.

Dördüncü ve son bölümde, “Tarih Türleri ve Formülleri” incelenmiştir. Sonuç kısmında ise ebcedin Türk-İslâm kültüründeki yeri ve önemi değerlendirilmiş ve kültürümüzdeki etkisi ve önemi maddeler halinde gösterilmiştir. Sözlük kısmında ise Osmanlı Türkçesinde kullanılan iki bine yakın kelime ve deyiminin karşılıkları verilmiştir.

Eseri okuyanların pratik olarak her hangi bir kitabeyi veya tarih manzumesini okuyup tarihini kulaylıkla bulabilmelerine yardımcı olmasıdır. Kaynak olarak ise; bilhassa şimdiye kadar düşürülen tarihler hakkında bir "külliyat" olmasıdır.

Türk-İslam kültür ve medeniyetinde müstesna bir yeri olan ebced hesabı ve tarih düşürme konusu, kültürümüzü araştıran herkesin yakın ilgisini çekmektedir. Zira, atalarımızdan bize intikal eden cami, medrese, kütüphane, çeşme, hastane, kışla, şadırvan, köprü ve mezar taşları gibi bütün kültür ve sanat abidelerinin kitabelerinde ebced hesabıyla tarihlere rastlamaktayız. Hatta yazma ve basma olarak bize intikal eden Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bütün ilmî ve edebî eserlerin tamamına yakın kısmında bu hesapla düşürülmüş tarihler oldukça fazladır. Kültürümüzün bir parçasını teşkil eden bu hususun ciddi bir şekilde ele alınıp etraflı bir şekilde incelenerek gün yüzüne çıkartılması gerekmektedir. Prof. Dr. İsmail Yakıt'ın uzun yıllar süren araştırmaları neticesinde kaleme aldığı Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme başlıklı çalışması artık bu alanın en önemli eserlerinin başında geliyor. Yeniden gözden geçirilen ve ilavelerle zenginleştirilen kitap dört ana bölümden oluşuyor.

İlk bölümde “Ebced nedir?” konusu ele alınarak, menşeine dair bulunabilen bilgi ve rivayetlerin yanısıra, rakam-harf ilişkileri ve diğer alfabelerdeki ebced konuları incelenmiştir.

İkinci bölümde, “Ebced Hesabı”nın ne olduğu ortaya konulara... tümünü göster